摘要
适配体是一类从随机寡核苷酸文库中筛选出来的可对特定靶分子具有高亲和性和特异识别性的单链短脱氧核糖核酸或核糖核酸序列。自从指数富集配体系统进化(SELEX)的筛选方法问世以来,相继出现了各种基于SELEX的改进筛选方法,以及基于毛细管电泳分离手段的SELEX或非SELEX筛选方法。作为类似于抗体作用的分子识别元件,适配体在与食品和环境安全相关的农兽药残留检测领域中已得到一定的应用。在这些应用中,适配体通常与其它可以产生信号的材料如纳米金、量子点等构成复合探针,或与电化学电极等构成传感器。本文对适配体的筛选方法以及适配体在农兽药残留检测中的应用进行了概括和总结,以期为该研究提供有益的参考。
Aptamers are single stranded short deoxyribonucleic acid or ribonucleic acid sequences screened from a random oligonucleotide library that has high affinity and specific recognition for specific target molecules. Since the advent of the systematic evolution of ligands by exponential enrichment(SELEX), there have been various improved screening processes based on SELEX and SELEX or non SELEX selection processes based on capillary electrophoresis separation method. As a molecular recognition element similar to antibody, aptamers have been applied to the detection of residues of pesticide and veterinary drugs closely related to food and environmental safety. In these applications, aptamers usually form composite probes with other materials that can produce signals, such as gold nanoparticles, quantum dots, or constitute sensors with electrochemical electrode. In this paper, the screening methods and the applications of aptamers in the detection of pesticide and veterinary drug residues are summarized, in order to provide a reference for the screening of aptamers and the application in the detection of pesticide and veterinary drug residues.
引文
1 Tang M S L, Shiu S C, Godonoga M, Cheung Y W, Liang S, Dirkzwager R M, Kinghorn A B, Fraser L A, Heddle J G, Tanner J A. Nanomed. Nanotechnol., 2018, 14(4): 1161-1168
2 MENG Fan-Fei, LIU Chang, JIANG Dong-Neng, ZHANG Li-Qun, PU Xiao-Yun. Lab. Med. Clin., 2017, 14(22): 3340-3342孟凡飞, 刘畅, 蒋栋能, 张立群, 蒲晓允. 检验医学与临床, 2017, 14(22): 3340-3342
3 FU Meng-Yu, LIN Li-Ping, WU Yun, WANG Jin, WU Guo-Ping. Mod. Food Sci. Technol., 2016, 32(10): 283-289付梦玉, 林丽萍, 吴云, 王瑾, 吴国平. 现代食品科技, 2016, 32(10): 283-289
4 Yahyaabadi M Y, Dorraj G S, Heiat M, Latifi A M. J. Appl. Biotechnol. Rep., 2017, 4(3): 633-638
5 Lai Z, Tan J, Wan R, Tan J, Zhang Z, Hu Z, Li J, Yang W, Wang Y, Jiang Y, He J, Yang N, Lu X, Zhao Y. Oncol. Rep., 2017, 37(5): 2688-2694
6 Cao H Y, Yuan A H, Chen W, Shi X S, Miao Y. BMC Cancer, 2014, 14(1): 699-708
7 Su Y, Shao C, Huang X, Qi J, Ge R, Guan H, Lin Z. Anal. Bioanal. Chem., 2018, 410(7): 1885-1891
8 Yang X, Bing T, Mei H, Fang C, Cao Z, Shangguan D. Analyst, 2011, 136(3): 577-585
9 Ma X Y, Wang W F, Chen X J, Xia Y, Wu S J, Duan N, Wang Z P. Eur. Food Res. Technol., 2014, 238(6): 919-925
10 Tuerk C, Gold L. Science, 1990, 249(4968): 505-510
11 Ellington A D, Szostak J W. Nature, 1992, 355(6363): 850-852
12 Song S P, Wang L H, Li J, Fan C H, Zhao J L. TrAC-Trend. Anal. Chem., 2008, 27(2): 108-117
13 O'Handly R C. Modem Magnetic Materials: Principles and Applications. New York: John Wiley & Sons, 2000: 323-386
14 Zhu J, Li T, Hu J, Wang E. Anal. Bioanal. Chem., 2010, 397(7): 2923-2927
15 Wang R, Zhao J, Jiang T, Kwon Y M, Lu H, Jiao P, Liao M, Li Y. J. Virol. Methods, 2013, 189(2): 362-369
16 Wang L, Liu X, Zhang Q, Zhang C, Liu Y, Tu K, Tu J. Biotechnol. Lett., 2012, 34(5): 869-874
17 He J, Liu Y, Fan M, Liu X. J. Agric. Food Chem., 2011, 59(5): 1582-1586
18 Song K M, Cho M, Jo H, Min K, Jeon S H, Kim T, Han M S, Ku J K, Ban C. Anal. Biochem., 2011, 415(2): 175-181
19 Mehta J, Van Dorst B, Rouah-Martin E, Herrebout W, Scippo M L, Blist R, Robbens J. J. Biotechnol., 2011, 155(4): 361-369
20 Kiani Z, Shafiei M, Rahimi-Moghaddam P, Karkhane A A, Ebrahimi S A. Anal. Chim. Acta, 2012, 748: 67-72
21 SUN Mei-Qi, CAO Fang-Qi, HU Xiao-Long, ZHANG Yu-Rong, LU Xin-Wei, ZENG Li-Bo. J. Foren. Med., 2014, 30(5): 346-349孙美琪, 曹芳琦, 胡小龙, 张玉荣, 陆鑫蔚, 曾立波. 法医学杂志, 2014, 30(5): 346-349
22 Vater A, Jarosch F, Buchner K, Klussmann S. Nucleic Acids Res., 2003, 31(21): e130
23 Wang C, Zhang M, Yang G, Zhang D, Ding H, Wang H, Fan M, Shen B, Shao N. J. Biotechnol., 2003, 102(1): 15-22
24 XI Yu-Qin, ZHAO Yun-Wang, MA Mei-Lan, ZENG Jia-Yu, LIAO Shi-Qi. J. Northwest Normal U.(Nat. Sci. Ed.), 2016, 52(5): 79-84葸玉琴, 赵运旺, 马梅兰, 曾家豫, 廖世奇. 西北师范大学学报(自然科学版), 2016, 52(5): 79-84
25 White R, Rusconi C, Scardino E, Wolberg A, Lawson J, Hoffman M, Sullenger B. Mol. Ther., 2001, 4(6): 567-573
26 Song M Y, Nguyen D, Hong S W, Kim B C. Sci. Rep., 2017, 7: 43641
27 Maasch C, Vater A, Buchner K, Purschke W G, Eulberg D, Vonhoff S, Klussmann S. J. Biol. Chem., 2010, 285(51): 40012-40018
28 Shimada T, Tanaka K, Ishihama A. Microbiology, 2016, 162(9): 1698-1707
29 CHEN Er-Ning, ZHAO Xin-Ying, QU Feng. Chinese Journal of Chromatography, 2016, 34(4): 389-396陈尔凝, 赵新颖, 屈锋. 色谱, 2016, 34(4): 389-396
30 Duan N, Wu S J, Chen X J, Huang Y K, Wang Z P. J. Agric. Food Chem., 2012, 60(16): 4034-4038
31 Duan N, Wu S J, Chen X J, Huang Y K, Xia Y, Ma X Y, Wang Z P. J. Agric. Food Chem., 2013, 61(13): 3229-3234
32 Chen M, Yu Y, Jiang F, Zhou J, Li Y, Liang C, Dang L, Lu A, Zhang G. Int. J. Mol. Sci., 2016, 17(12): 2079-2093
33 CHEN Xin, LI Wei-Bin, WANG Kai-Yu, LAN Xiao-Peng. Chin. J. Clin. Lab. Sci., 2012, 30(7): 518-521陈鑫, 李卫滨, 王开宇, 兰小鹏. 临床检验杂志, 2012, 30(7): 518-521
34 Mendonsa S D, Bowser M T. J. Am. Chem. Soc., 2004, 126(1): 20-21
35 WANG YI-Xian, YE Zun-Zhong, SI Cheng-Yan, YING Yi-Bin. Chinese J. Anal. Chem., 2012, 40(4): 634-642王一娴, 叶尊忠, 斯城燕, 应义斌. 分析化学, 2012, 40(4): 634-642
36 Tok J, Lai J, Leung T, Li S F, Electrophoresis, 2010, 31(12): 2055-2062
37 Tran D T, Janssen K P, Pollet J, Lammertyn E, Anné J, Van Schepdael A, Lammertyn J. Molecules, 2010, 15(3): 1127-1140
38 Mendonsa S D, Bowser M T. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127( 26): 9382-9383
39 WANG Wei-Wei, LIU Su-Qin, XUE Yun, WANG Yan, YAN Chao. Chinese J. Chromatogr., 2017, 35(1): 99-104王薇薇, 刘素琴, 薛芸, 王彦, 阎超. 色谱, 2017, 35(1): 99-104
40 Yang J, Bowser M T. Anal. Chem., 2013, 85(3): 1525-1530
41 Hong C Y, Lai C C. European Patent, 20140190020, 2017
42 Berezovski M, Drabovich A, Krylova S M, Musheev M, Okhonin V, Petrov A, Krylov S N. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127(9): 3165-3171
43 Krylov S N. Electrophoresis, 2007, 28(1-2): 69-88
44 Drabovich A, Berezovski M, Krylov S N. J. Am. Chem. Soc., 2005, 127(32): 11224-11225
45 Yunusov D, So M, Shayan S, Okhonin V, Musheev M U, Berezovski M V, Krylov S N. Anal. Chim. Acta, 2009, 631(1): 102-107
46 Turgeon R T, Fonslow B R, Meng J, Bowser M T. Anal. Chem., 2010, 82(9): 3636-3641
47 Jing M, Bowser M T. Lab Chip, 2011, 11(21): 3703-3709
48 Luo Z, Zhou H, Jiang H, Ou H, Li X, Zhang L. Analyst, 2015, 140(8): 2664-2670
49 Berezovski M, Musheev M, Drabovich A, Krylov S N. J. Am. Chem. Soc., 2006, 128(5): 1410-1411
50 Ashley J, Ji K, Li S F. Electrophoresis, 2012, 33(17): 2783-2789
51 Wang R E, Zhang Y, Cai J, Cai W, Gao T. Curr. Med. Chem., 2011, 18(27): 4175-4184
52 Guo Y M, Wang X Y, Sun X. Int. J. Electrochem. Sci., 2015, 10(4): 3668-3679
53 Zhang J, Zhang B, Wu Y, Jia S, Fan T, Zhang Z, Zhang C. Analyst, 2010, 135(10): 2706-2710
54 Kim Y J, Kim Y S, Niazi J H, Gu M B. Bioprocess Biosyst. Eng., 2010, 33(1): 31-37
55 Kim Y S, Niazi J H, Gu M B. Anal. Chim. Acta, 2009, 634(2): 250-254
56 Zhou N D, Luo J B, Zhang J, You Y D, Tian Y P. Anal. Methods, 2015, 7(5): 1991-1996
57 de-los-Santos-?lvarez N, Lobo-Castanon M J, Miranda-Ordieres A J, Tunon-Blanco P. Biosens. Bioelectron., 2009, 24(8): 2547-2553
58 Pilehvar S, Mehta J, Dardenne F, Robbens J, Blust R, De Wael K. Anal. Chem., 2012, 84(15): 6753-6758
59 GAO Hui-Ju, PAN Dao-Dong, SUN Yang-Ying, CAO Jin-Xuan, ZENG Xiao-Qun, WU Zhen. Mod. Food Sci. Technol., 2016, 32(5): 315-321高慧菊, 潘道东, 孙杨赢, 曹锦轩, 曾小群, 吴振. 现代食品科技, 2016, 32(5): 315-321
60 Chandra P, Noh H B, Won M S, Shim Y B. Biosens. Bioelectron., 2011, 26(11): 4442-4449
61 Song K M, Jeonq E, Jeon W, Chon M, Ban C. Anal. Bioanal. Chem., 2012, 402(6): 2153-2161
62 Yan J, Huang Y F, Zhang C H, Fang Z Z, Bai W H, Yan M M, Zhu C, Chen A L. Microchim. Acta, 2017, 184(1): 59-63
63 Liu J, Bai W, Niu S, Zhu C, Yang S, Chen A. Sci. Rep., 2014, 4: 7571
64 Zhang C, Wang L, Tu Z, Sun X, He Q, Lei Z, Xu C, Liu Y, Zhang X, Yang J, Liu X, Xu Y. Biosens. Bioelectron., 2014, 551(5): 216-219
65 Pang S, Labuza T P, He L. Analyst, 2014, 139(8): 1895-1901
66 Tang T, Deng J, Zhang M, Shi G, Zhou T. Talanta, 2016, 146: 55-61
67 Kwon Y S, Nguyen V T, Park J G, Gu M B. Anal. Chim. Acta, 2015, 868: 60-66
68 Bai W, Zhu C, Liu J, Yan M, Yang S, Chen A. Environ. Toxicol. Chem., 2015, 34(10): 2244-2249
69 Fan L, Zhao G, Shi H, Liu M, Li Z. Biosens. Bioelectron., 2013, 43(1): 12-18
70 Shi H, Zhao G, Liu M, Fan L, Cao T. J. Hazard. Mater., 2013, 260(18): 754-761
71 Lin B X, Yu Y, Li R Y, Cao Y J, Guo M L. Sens. Actuators B, 2016, 229(5): 100-109
72 Liu J, Bai W, Zhu C, Yan M, Yang S, Chen A. Analyst, 2015, 140(9): 3064-3069
73 Luo Y, He L, Zhan S, Wu Y, Liu L, Zhi W, Zhou P. J. Agric. Food Chem., 2014, 62(5): 1032-1037
74 Zhou L, Li D J, Gai L, Wang J P, Li Y B. Sensor. Actuators B, 2012, 162(1): 201-208
75 Chen D, Yao D S, Xie C F, Liu D L. Food Control, 2014, 42: 109-115
76 Jahanbani S, Benvidi A. Biosens. Bioelectron., 2016, 85: 553-562
77 Liu X, Zheng S, Hu Y X, Li Z J, Luo F, He Z. Food Anal. Methods, 2016, 9(10): 2972-2978
78 Guo Y M, Shen G H, Sun X, Wang X Y. IEEE Sens. J., 2015, 15(3): 1951-1958
79 Yan Z D, Gan N, Li T H, Cao Y, Chen Y J. Biosens. Bioelectron., 2016, 78: 51-57
80 Zheng D, Zhu X, Zhu X, Bo B, Yin Y, Li G. Analyst, 2013, 138(6): 1886-1890
81 Lu C X, Tang Z G, Liu C B, Kang L C, Sun F X. Anal. Bioanal. Chem., 2015, 407(14): 4155-4163
82 Guo W J, Sun N, Qin X L, Pei M S, Wang L Y. Biosens Bioelectron., 2015, 74: 691-697
83 Daprà J, Lauridsen L H, Nielsen A T, Rozlosnik N. Biosens. Bioelectron., 2013, 43(1): 315-320
84 Chen J, Li Z H, Ge J, Yang R, Zhang L, Qu L B, Wang H Q, Zhang L. Talanta, 2015, 139: 226-232
85 Soheili V, Taghdisi S M, Khayyat M H, Bazzaz B S F, Ramezani M, Abnous K. Microchim. Acta, 2016, 183(5): 1687-1697
86 Zhou N D, Wang J Y, Zhang J, Li C, Tian Y P, Wang J. Talanta, 2013, 108(8): 109-116
87 Taghdisi S M, Danesh N M, Nameghi M A, Ramezani M, Abnous K. Food Chem., 2016, 203: 145-149
88 Danesh N M, Ramezani M, Emrani A S, Abnous K, Taghdisi S M. Biosens. Bioelectron., 2016, 75: 123-128
89 González-Fernández E, de-los-Santos-?lvarez N, Lobo-Castaňón M J, Miranda-Ordieres A J, Tuňón-Blanco P. Biosens. Bioelectron., 2011, 26(5): 2354-2360
90 Wang X Z, Dong S S, Gai P P, Duan R, Li F. Biosens. Bioelectron., 2016, 82: 49-54
91 Wang H Z, Wang Y, Liu S, Yu J H, Xu W, Gu Y N, Huang J D. Chem. Commun., 2015, 51(39): 8377-8380
92 Chen A L, Jiang X L, Zhang W W, Chen G, Zhao Y, Tunio T M, Liu J C, Lv Z Z, Li C, Yang S M. Biosens. Bioelectron., 2013, 42(1): 419-425
93 Alsager O A, Kumar S, Zhu B C, Travassejdic J, Mcnatty K P, Hodgkiss J M. Anal. Chem., 2015, 87(8): 4201-4209
94 Zhang D W, Zhang W L, Ye J Y, Zhan S S, Xia B, Lv J, Xu H C, Du G S, Wang L M. Aust. J. Chem. 2016, 69(1): 12-19
95 Huang H L, Shi S, Gao X, Gao R R, Zhu Y, Wu X W, Zang R M, Yao T M. Biosens. Bioelectron., 2016, 79: 198-204
96 Lin Z, Chen L, Zhang G, Liu Q, Qiu B, Cai Z, Chen G. Analyst, 2012, 137(4): 819-822
97 Contreras Jiménez G, Eissa S, Ng A, Alhadrami H, Zourob M, Siaj M. Anal. Chem., 2015, 87(2): 1075-1082
98 Du G S, Zhang D W, Xia B, Xu L R, Wu S J, Zhan S S, Ni X, Zhou X T, Wang L M. Microchim. Acta, 2016, 183(7): 2251-2258